11 lis 2011

architektura krajobrazu - ewolucja pojęcia i zawodu

Architektura krajobrazu to dziedzina, której wielowiekowy rodowód tworzyły początkowo: sztuka ogrodowa, architektura i planowanie, w czasach nowożytnych najwyraźniej skupione w angielskiej szkole krajobrazowej.

Po raz pierwszy terminu "landscape architecture" użył Gilbert Meason w tytule książki "On the Landscape Architecture of the Great Painters of Italy" (1828r).

Wyodrębnienie architektury krajobrazu jako samodzielnej dyscypliny nastąpiło na przełomie XIX i XXw. w Stanach Zjednoczonych. Za datę początkową przyjmuje się r. 1899, w których założone zostało w Nowym Jorku pierwsze stowarzyszenie zawodowe pod nazwą American Society of Landscape Architects (ASLA). Amerykańskie Stowarzyszenie Architektów Krajobrazu, utworzyło dwunastu członków założycieli:
  • Nathan Franklin Barrett,
  • Elizabeth Bullard,
  • Beatrix C.J. Farrand,
  • Daniel Webster Langton,
  • Charles Nassau Lowrie,
  • Warren H. Manning,
  • John Charles Olmsted,
  • Fredrick Law Olmsted Jr.,
  • Samuel Parsons,
  • George F. Pentacost Jr.,
  • Ossian Cole Simonds,
  • Downing Vaux.
Pionierzy architektury krajobrazu próbowali początkowo znaleźć dla przedstawicieli nowego zawodu inną nazwę: landscape engineer - inżynier krajobrazu, rural architect - architekt wsi, silvan artist - artysta lasu. Zrezygnowali z tego na rzecz poszukiwań zdefiniowania architektury krajobrazu na tle pokrewnych jej dyscyplin.

Fredrick Law Olmsted uważał iż: "Wyłącznie naśladowanie natur, jakkolwiek udane, nie jest sztuką, czy osiągnięciem efektu, który powinien wydawać się naturalnym i interesującym, nie jest dostateczną powinnością dla nas (...). Związek tak określonej sztuki, ze sztuką architektury, w tworzeniu kompozycji krajobrazu, jest tym co określamy architekturą krajobrazu"

Horace W.S. Cleveland określał architekturę krajobrazu jako "sztukę wygodnego, ekonomicznego i pełnego wdzięku urządzenia terenu dla różnych potrzeb cywilizacji".

Najbardziej popularna jest definicja Charlesa Williama Eliota seniora (1834-1926): "Architektura krajobrazu jest przede wszystkim sztuką, i najważniejszą jej funkcją jako takiej jest tworzenie i ochrona piękna w otoczeniu siedzib ludzkich oraz szerzej - w naturalnej scenerii kraju".

W latach 50. Garrett Eckbo wyraźnie podkreślił w tym zakresie rolę architekta, jako projektanta nie tylko formy budowli, ale jej tła.

Współczesny status zawodu jest rezultatem nieprzerwanej ewolucji począwszy od 1900r, w którym Charles W. Eliot - prezydent Uniwersytetu Harwardzkiego - ustanowił kurs uniwersytecki profesjonalnego szkolenia w dziedzinie architektury krajobrazu ku pamięci swojego przedwcześnie zmarłego syna, Charlesa Eliota (1859-1897).

Współczesne definicje obrazują rozszerzanie się możliwości tego zawodu.
ASLA Handbook of Professional Practice, 1981, podaje definicję z 1977, wg której "Architektura krajobrazu jest dziedziną nauki i sztuki, która obejmuje profesjonalne działania związane z planowaniem terenu, projektowaniem otoczenia obiektów, oraz ochronę zasobów naturalnych i tworzenie środowiska bardziej użytecznego, bezpiecznego i przyjemnego o życia."

Kolejna definicja, przyjęta w 1983r, zaakceptowana przez ASLA, brzmi wg ASLA Members Handbook (1990-1991): "Architektura krajobrazu to zawód, który stosuje artystyczne i naukowe zasady do badań planowania i zarządzania środowiskiem, zarówno naturalnym, jak i kulturowym".

Uprawiający ten zawód wykorzystują zdolności twórcze, techniczne i naukowe oraz wiedzę o kulturze i polityce w planowaniu i urządzaniu przyrodniczych i budowlanych elementów terenu, z uwzględnieniem zarządzania i ochrony przyrody oraz zasobów kulturowych. W rezultacie tych działań środowisko powinno spełniać wymogi użyteczności, estetyki, bezpieczeństwa i przyjemności.

Architektura krajobrazu może dla celów ochrony i kształtowania krajobrazu, jego rozwoju i wzbogacenia włączać: badania naukowe, selekcje i dyspozycje zasobów terenowych i wodnych do stosowania ich użytkowania; studia wykonalności, formułowania graficznych i pisemnych kryteriów do prac terenowych dla władz planistycznych; przygotowanie, przegląd i analizy planów ogólnych zagospodarowania terenu; opracowanie ogólnych planów zagospodarowania terenu i jego ukształtowania, hydrografii; plany zieleni i projekty detali konstrukcyjnych; specyfikacje rozwiązań materiałowych; oceny kosztów i informacja o zagospodarowaniu terenu; współpracę w zakresie projektowania dróg; mostów i innych konstrukcji w odniesieniu do funkcjonalnych i estetycznych wymagań miejsca ich lokalizacji; negocjację i organizację wykonawstwa projektów terenowych; wizje lokalne i inspekcję renowacji i pielęgnacji terenów.

W Anglii architektura krajobrazu uzyskała status zawodu w 1929r, skupiając w Institute of Landscape Architects architektów, planistów i projektantów ogrodów.

W tym samym roku rozpoczęto nauczanie arhitektury krajobrazu na poziomie akademickim w Polsce w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Również w większości innych krajów Europy rozwój architektury krajobrazu jako odrębnej dyscypliny przypada na okres międzywojenny.

Od r 1995 na mocy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej architektura krajobrazu objęta została klasyfikacją zawodów i specjalności, co w konsekwencji doprowadziło w kilku naszych uczelniach do otwarcia kierunku studiów magisterskich w tej dziedzinie.

Za: A. Bohm, A. Zachariasz, 2005, "Architektura Krajobrazu i Sztuka Ogrodowa. Ilustrowany słownik angielsko-polski", Warszawa, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków

24 sty 2011

Ch. Jencks

Water - War Garden
interaktywny ogród wodny z tematem wojny na festiwalu Chaumont we Francji



23 sty 2011

Ch. Jencks

Parco Portello, Włochy, Mediolan

Park zaprojektowany przez Charlesa Jencksa i Andreasa Kipar powstaje na gruzach starej fabryki Alfa Romeo w Mediolanie.
Podjęto decyzję o utworzeniu parku "pionowego", aby rozwiązać problem kosztownego usuwania gruzu.
Kompozycja opiera się na trzech wzgórzach, które stanowią punkty widokowe. Dwa z nich, zdeformowane i wydłużone, zbiegają się ku sobie, tworząc zawijas w postaci litery "s". Trzecie stożkowe wzgórze, wysokości aż 22 metrów przyozdobione zostanie spiralą, rozpoczynająca się w dwóch miejscach u podstawy wzgórza i pozwalającą na spacerowanie na sam szczyt. Te trzy wielkie zielone rzeźby stanowią ciche, osłonięte od hałasu wnętrze. We wnętrzu na dwóch krańcach spirali znajdują się staw oraz niewielki hortus-conclusus zaprojektowany specjalnie dla pacjentów pobliskiego szpitala, cierpiących na chorobę Alzheimera. Tematem tego ogrodu jest pojęcie czasu, do którego odnoszą się aforyzmy wyryte na podłodze oraz rośliny, dobrane przy szczególnym uwzględnieniu okresu kwitnienia różnych gatunków.







"Trzy wielkie wzgórza stanowią trzy wieki kultury w Mediolanie - prehistorii, historii i przyszłości" Ch. Jencks.

12 sty 2011

Pietro Porcinai

Villa La Terrazza, Firenze


Jardín de Villa Theobald, Colonia

Roberto Burle Marx

Seanz Pena Square, Rio de Janeiro, Brazil, 1948
Duque de Caxias Square Rio de Janeiro 1948
Ibrirapuera Park Project, Sao Paulo, Brazil 1953
Detail 5, Ibrirapuera Park Project, Sao Paulo, Brazil 1953

Realizacje






Roberto Burle Marx (1909-1994) - brazylijski architekt krajobrazu, a także malarz i ekolog. Mówi się, że wprowadził modernistyczną architekturę krajobrazu w Brazylii. Pierwsze inspiracje znajdował w Niemczech, gdzie studiował malarstwo oraz uczył się o naturalnej florze Brazylii - zachwycił się szklarniami w Dahlem Botanic Garden w Berlinie. Wszystkie cuda Brazylii były zgromadzone tam w jednym miejscu.

Jego zasady to nie mieszanie kolorów kwiatów, wykorzystywanie dużych grup jednego gatunku, używanie rodzimych roślin, tworzenie kamienistych pól.
Uważał każdą roślinę za" żywą istotę z własnymi potrzebami i preferencjami, z własną osobowością" i porównywał rośliny do nut, które można odczytywać i grać na różne sposoby, by uzyskać różne efekty.
Jego abstrakcyjne "obrazy"tworzone przez formowanie z roślin o barwnych liściach amebowatych kształtów, to nowoczesne dzieła sztuki na wielką skalę.

Walczył o ochronę naturalnych środowisk w Brazylii i jako botanik studiował rośliny w ich siedliskach, odkrywając kilka nowych gatunków.

Thomas Church


Thomas Church (1902-1978) był twórcą modernistycznych ogrodów Kalifornii. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie w Kalofornii intensywnie podróżował po Europie. Uważał, że karierę projektanta zawdzięcza swej pierwszej podróży do Europy w 1927r, podczas której odiwedził Hiszpanię i Włochy - kraje o klimacie podobnym do Kalifornii. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych uczył architektury krajobrazu. Następnie powrócił do projektowania.

Pierwsze ogrody Churcha świadczą o wpływach włoskich, ale po 1927r, projektanta ogarnęła pasja nowoczesnej sztuki, zarzucił centralne osie na rzecz punktów widokowych i płynnych, abstrakcyjnych linii. Manipulował fakturą, barwami, przetrzenią i formą w sposób przywodzący na myśl dzieła malarzy kubistów.

Jest autorem książki "Gardens are for People" (Ogrody są dla ludzi, 1955r).

El Novillero (1948)- Opływowe linie basenu i ogrodu stanowią odbicie zarysów otaczających teren wzgórz i słonych bagien w dolinie poniżej. Zaprojektowany na szczycie wzgórza ogród jest otoczony dębami kalifornijskimi (Quercus agrifolia). Church - pionier kalifornijskich stylów wyznaczył szlak w połowie drogi pomiędzy formalnością Beaux Arts i "malowniczym krajobrazem", o których uczono na uniwersytecie Harvarda.

M. Keswick & Ch. Jencks

, CGarden of Cosmic Speculations - Szkocja, 1989





Krajobraz ogrodowy Maggie Keswick i Charkesa Jencksa koło Dumfries w Szkocji, z wymodelowanymi konturami, podwójnie sfalowaną stromą stroną wału ziemnego i łukowatymi stawami - zwierciad<łami, przykuwa wzrok. Wnikliwa interpretacja odsłania zainteresowanie Keswick feng shui i fascynację Jencksa teorią chaosu.

Vita Sackville-West

Sissinghurst, Kent, Anglia, 1930



Ramy rosnącej w wydzielonych przedziałach roślinności stanowią wysokie, różowe mury z cegły, długie ścieżki - osie, lipy o splątanych gałęziach i żywopłoty z ciemnozielonych cisów.
Za życia projektantki ogród charakterysowała swoboda i nieformalność. Obecnie układy cechuje większe uporządkowanie.
Założenie stanowi 9 wnętrz ogrodowych.
Centralny punkt ogrodu stanowi czterokondygnacyjna wieża elżbietańska, która jest częściowo otoczona fosami, wciąż wypełnionymi wodą.
Jedną z jego najpiękniejszych "komnat" jest Biały Ogród, zdominowany przez wielkie róże Mulligana (Rosa mulligani). Z Białym Ogrodem kontrastuje Ogród Różany.