11 lis 2011

architektura krajobrazu - ewolucja pojęcia i zawodu

Architektura krajobrazu to dziedzina, której wielowiekowy rodowód tworzyły początkowo: sztuka ogrodowa, architektura i planowanie, w czasach nowożytnych najwyraźniej skupione w angielskiej szkole krajobrazowej.

Po raz pierwszy terminu "landscape architecture" użył Gilbert Meason w tytule książki "On the Landscape Architecture of the Great Painters of Italy" (1828r).

Wyodrębnienie architektury krajobrazu jako samodzielnej dyscypliny nastąpiło na przełomie XIX i XXw. w Stanach Zjednoczonych. Za datę początkową przyjmuje się r. 1899, w których założone zostało w Nowym Jorku pierwsze stowarzyszenie zawodowe pod nazwą American Society of Landscape Architects (ASLA). Amerykańskie Stowarzyszenie Architektów Krajobrazu, utworzyło dwunastu członków założycieli:
  • Nathan Franklin Barrett,
  • Elizabeth Bullard,
  • Beatrix C.J. Farrand,
  • Daniel Webster Langton,
  • Charles Nassau Lowrie,
  • Warren H. Manning,
  • John Charles Olmsted,
  • Fredrick Law Olmsted Jr.,
  • Samuel Parsons,
  • George F. Pentacost Jr.,
  • Ossian Cole Simonds,
  • Downing Vaux.
Pionierzy architektury krajobrazu próbowali początkowo znaleźć dla przedstawicieli nowego zawodu inną nazwę: landscape engineer - inżynier krajobrazu, rural architect - architekt wsi, silvan artist - artysta lasu. Zrezygnowali z tego na rzecz poszukiwań zdefiniowania architektury krajobrazu na tle pokrewnych jej dyscyplin.

Fredrick Law Olmsted uważał iż: "Wyłącznie naśladowanie natur, jakkolwiek udane, nie jest sztuką, czy osiągnięciem efektu, który powinien wydawać się naturalnym i interesującym, nie jest dostateczną powinnością dla nas (...). Związek tak określonej sztuki, ze sztuką architektury, w tworzeniu kompozycji krajobrazu, jest tym co określamy architekturą krajobrazu"

Horace W.S. Cleveland określał architekturę krajobrazu jako "sztukę wygodnego, ekonomicznego i pełnego wdzięku urządzenia terenu dla różnych potrzeb cywilizacji".

Najbardziej popularna jest definicja Charlesa Williama Eliota seniora (1834-1926): "Architektura krajobrazu jest przede wszystkim sztuką, i najważniejszą jej funkcją jako takiej jest tworzenie i ochrona piękna w otoczeniu siedzib ludzkich oraz szerzej - w naturalnej scenerii kraju".

W latach 50. Garrett Eckbo wyraźnie podkreślił w tym zakresie rolę architekta, jako projektanta nie tylko formy budowli, ale jej tła.

Współczesny status zawodu jest rezultatem nieprzerwanej ewolucji począwszy od 1900r, w którym Charles W. Eliot - prezydent Uniwersytetu Harwardzkiego - ustanowił kurs uniwersytecki profesjonalnego szkolenia w dziedzinie architektury krajobrazu ku pamięci swojego przedwcześnie zmarłego syna, Charlesa Eliota (1859-1897).

Współczesne definicje obrazują rozszerzanie się możliwości tego zawodu.
ASLA Handbook of Professional Practice, 1981, podaje definicję z 1977, wg której "Architektura krajobrazu jest dziedziną nauki i sztuki, która obejmuje profesjonalne działania związane z planowaniem terenu, projektowaniem otoczenia obiektów, oraz ochronę zasobów naturalnych i tworzenie środowiska bardziej użytecznego, bezpiecznego i przyjemnego o życia."

Kolejna definicja, przyjęta w 1983r, zaakceptowana przez ASLA, brzmi wg ASLA Members Handbook (1990-1991): "Architektura krajobrazu to zawód, który stosuje artystyczne i naukowe zasady do badań planowania i zarządzania środowiskiem, zarówno naturalnym, jak i kulturowym".

Uprawiający ten zawód wykorzystują zdolności twórcze, techniczne i naukowe oraz wiedzę o kulturze i polityce w planowaniu i urządzaniu przyrodniczych i budowlanych elementów terenu, z uwzględnieniem zarządzania i ochrony przyrody oraz zasobów kulturowych. W rezultacie tych działań środowisko powinno spełniać wymogi użyteczności, estetyki, bezpieczeństwa i przyjemności.

Architektura krajobrazu może dla celów ochrony i kształtowania krajobrazu, jego rozwoju i wzbogacenia włączać: badania naukowe, selekcje i dyspozycje zasobów terenowych i wodnych do stosowania ich użytkowania; studia wykonalności, formułowania graficznych i pisemnych kryteriów do prac terenowych dla władz planistycznych; przygotowanie, przegląd i analizy planów ogólnych zagospodarowania terenu; opracowanie ogólnych planów zagospodarowania terenu i jego ukształtowania, hydrografii; plany zieleni i projekty detali konstrukcyjnych; specyfikacje rozwiązań materiałowych; oceny kosztów i informacja o zagospodarowaniu terenu; współpracę w zakresie projektowania dróg; mostów i innych konstrukcji w odniesieniu do funkcjonalnych i estetycznych wymagań miejsca ich lokalizacji; negocjację i organizację wykonawstwa projektów terenowych; wizje lokalne i inspekcję renowacji i pielęgnacji terenów.

W Anglii architektura krajobrazu uzyskała status zawodu w 1929r, skupiając w Institute of Landscape Architects architektów, planistów i projektantów ogrodów.

W tym samym roku rozpoczęto nauczanie arhitektury krajobrazu na poziomie akademickim w Polsce w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.

Również w większości innych krajów Europy rozwój architektury krajobrazu jako odrębnej dyscypliny przypada na okres międzywojenny.

Od r 1995 na mocy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej architektura krajobrazu objęta została klasyfikacją zawodów i specjalności, co w konsekwencji doprowadziło w kilku naszych uczelniach do otwarcia kierunku studiów magisterskich w tej dziedzinie.

Za: A. Bohm, A. Zachariasz, 2005, "Architektura Krajobrazu i Sztuka Ogrodowa. Ilustrowany słownik angielsko-polski", Warszawa, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków